Araştırmalarda kullandığımız verileri basitçe 2 grupta toplarız. Metrik yani matematiksel işlemlerde kullanabildiğimiz veriler ile metrik olmayanlar.
Metrik olmayanlardan başlarsak bunları da kendi içinde 2 sınıfa ayırabiliriz:
- Nominal ölçekler: Bunlar bir gruba dahil olup olmadığımızı ölçen sorular. Örneğin, “memleketiniz neresi?”, “hangi takımı tutuyorsunuz?”, “cinsiyetiniz nedir?”.
- Sıralama ölçeği: Elimizdeki olguları göreli olarak sıralamamızı ifade eder. Örneğin, “aşağıdaki araba markalarının kalitesini 1’den 5’e kadar sıralayın.”. Ancak 1,2,3,4,5 rakamlarının herhangi bir anlamı yoktur ve matematik işlemi yapılamaz.
Metrik olanlar ile devam edersek:
- Aralık ölçeği: Nominal ve sıralama ölçeğinden farklı olarak mesafeler birbirine eşittir. Ölçümün sıfır noktası araştırmacı tarafından değiştirilebilir. Elde edilen verilenin ortalaması ve varyansı alınabilir. Tutum, davranış, yargı gibi şeylerin ölçümü için kullanılabilir. Örneğin, bir markanın tercih edilmesini 100 katılımcıya sorsam, 1 ile 7 arasında bir puanlama yapılmasını istediğimde bu ölçeği kullanmış olurum. Ancak unutulmamalıdır ki 11-17 arası da kıyaslayabilirdim. Bunun kararı araştırmacı olarak bana aittir. Toplama ve çıkarma işlemleri yapılabilir.
- Oran ölçeği: Yukarıda belirtilen tüm ölçeklerin özelliklerine sahiptir ama bir sıfır noktası vardır. Yaş, kilo, boy vb. veriler bu sınıfa girer. 80 kilo olduğunuzu belirttiğinizde “0” kiloya kıyasla 80 kiloyum demektir bu. Herkes için aynı sıfır noktası geçerlidir ve yokluğu temsil eder. Bu nokta araştırmacı tarafından değiştirilemez yani sübjektif değildir. 4 matematiksel işlemin tamamı uygulanabilir.